Op verschillende momenten in haar leven kunnen drie barrières een rol spelen in het verhinderen van de toegang van de vrouw tot de politiek.
Vorige week mocht ik op Prinsessendag, de vrouwelijk tegenhanger van Prinsjesdag, vertellen over mijn recente onderzoek. Het onderzoek brengt drempels en oorzaken die vrouwen weerhouden de politiek in te gaan in kaart. En het laat zien wat ze doet vertrekken als ze eenmaal in de politiek zitten.
Prinsessendag zou een feestelijke dag worden waar zelfs, net als Prinsjesdag, een aantal hoedjes te zien waren. En natuurlijk probeerde ik mijn tekst met een vergelijkbare chique dictie als die van de Koning uit te spreken. Maar het werd ook een dag met een serieuze boodschap: er zijn nog veel barrières om tot de politiek toe te treden, die over een heel vrouwenleven spelen. En: er zit weinig vooruitgang in.
In hun algemeenheid gaan de barrières over toegankelijkheid en ontoegankelijkheid van de politiek. Gegeven 100+ jaar actief en passief kiesrecht voor vrouwen zijn deze barrières dus informeel van aard. Het staat nergens vast, ze zijn nergens in een wet te vinden. Wat verklaart dan toch het gebrek aan vrouwen in de politiek?
Gespiegeld aan onderzoek uit het buitenland, bleken de daar geïdentificeerde barrières ook voor de Nederlandse situatie te gelden. Ik onderscheidde er uiteindelijk drie: sociale- en culturele-barrières, politieke barrières, en kennis-en-informatie-barrières.
Bij sociaal-culturele barrières gaat het om de bredere rol die gender in onze samenleving speelt en hoe culturele gendernormen en denkbeelden over vrouwen van invloed zijn op de politiek. Denk aan stereotypen over de rol en plek van mannen en vrouwen in de maatschappij en het huishouden, of leiderschapsstereotypen. En, als gevolg, ook minder politieke ambitie bij jonge vrouwen.
Politieke barrières betreffen de manier waarop de politiek zelf georganiseerd is. Het gaat hier bovenal om het gebrek aan lidmaatschap van vrouwen bij politieke partijen. Daarna volgt ook onder andere de gegenderde selectie voor kieslijsten, en de harde politieke werkcultuur die niemand de afgelopen tijd ontgaan kan zijn.
Kennis-en-informatie-barrières gaan over het gebrek aan toegang tot de juiste informatie, rolmodellen en netwerken. Wat doet een raadslid? Hoe ziet een dag van een politicus eruit? Ja, sociale media hebben het politieke werk een stuk zichtbaarder en tastbaarder gemaakt, maar online haat tegen vrouwelijke politici werkt ook als een tweesnijdend zwaard.
Als er zoveel barrières zijn, door een heel mensenleven, dan is er ook genoeg te doen. Ik denk aan het onderwijs, in de opvoeding, en door de politiek zelf. Op verschillende momenten in het leven van een vrouw kan een van deze barrières een rol spelen in het verhinderen van de toegang tot de politiek. Op een ander moment heeft wellicht weer een andere barrière de overhand.
De barrières zijn ook weerbarstig. Anders dan overzichtelijke hokjes in de vorm van drie barrières doet vermoeden lopen de barrières in de werkelijkheid door elkaar heen en hebben ze invloed op elkaar. In diezelfde spirit: Plan International haalde vlak na Prinsessendag het nieuws met de uitspraak: ‘Er is wereldwijd nauwelijks vooruitgang geboekt in het verbeteren van de levenssituatie van meisjes en jonge vrouwen’. Óók in Nederland: ‘We denken altijd dat het goed gaat, maar ook hier hebben we nog een hele lange weg te gaan.’ Inderdaad, de beschreven barrières deel ik met mijn moeder, en haar moeder. Dus ja, nauwelijks vooruitgang – daar sluit ik me bij aan.